NewsArt: YASAKLI BİR FİLMİN ÖYKÜSÜ

Yasaklanan “Bêrîvan” filminin

yönetmeni Aydın Orak ile söyleşi

“Bêrîvan” filminin eser işletme belgesine başvuru sürecini anlatabilir misiniz? Film için ne zaman başvurdunuz? Başvurunuz ne şekilde sonuçlandı? Sonuçla ilgili herhangi bir yazılı veya sözlü gerekçe iletildi mi?

“Bêrîvan” filmimizi 2011 yılının Nisan ayı gibi dijital olarak vizyona koymayı kararlaştırdık. Eser işletme belgesi için başvuru yaptık. Cevap bize çok geç geldi. Alt kurul karar verememiş. Başvuruyu üst kurula göndermişler. O sırada film 30. İstanbul Film Festivali’ne kabul olmuş ve programa alınmıştı. Filmin gösterimine yakın bir zamanda eser işletme belgesi başvurumuza cevaben bir mektup geldi. Filmi yasaklamışlar. Yani eser işletme belgesini vermediler. Mektupta şunlar yazıyordu: “Anayasamızın temel ilkelerine aykırı, kamu düzenini olumsuz yönde etkileme amaçlı, tarihî olayları çarpıtan, toplumda kin ve nefret düşmanlığını körükleyen, Türk milletinin birlik ve beraberliğini bozucu, PKK propagandası yapan unsurlar içermesi nedeniyle ticari dolaşıma ve gösterime sunulması oy birliği ile uygun bulunmamıştır.”

Yönetmen Aydın Orak

“Bêrîvan” filminin işletme belgesi alamadığını sizler kamuoyunda paylaştıktan sonra Bakanlık ile bir iletişim oldu mu?

Hayır. Bakanlıkla herhangi bir iletişimimiz olmadı. Fakat filmin yasaklanma haberi basında yayınlanınca, bakanlıkla görüşen gazetecilere açıklamasını yapmışlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürü Hakan Taşçı yasaklama ile ilgili, diyaloglara iyi bakılması gerektiğini, PKK propagandası yapan unsurlar olduğunu, belgeseli destekleyenler arasında Roj TV’nin bulunduğunu söyledi. Tekrarlamakta fayda var. Tüm bu açıklamalardan yola çıkarak şunları söylüyorum. Türkiye’de bir film yapmak için anayasanın temel ilkelerini mi okumak lazım? Tarihî olayları çarpıtma denmiş. Filmde çektiğim tek kurmaca görüntü yok, yazdığım tek cümle yok. PKK propagandası denmiş. Kürtlerle ilgili doğru söylediğimiz herşey onlara göre propaganda. Onların işine gelmeyen herşeye “propaganda” damgası vuruyorlar. Milliyetçiulusalcı kafatasçı film ve dizileri değil yasaklamak, göklere çıkarıyorlar. Ayrıca müdür Taşçı, Roj TV destekli demiş. Eğer devlet de arşivinden yararlanmama izin verseydi, filmin jeneriğinde onlara da teşekkür ederdik. Filmde Roj TV arşiv konusunda destek verdiği için jenerikte teşekkür kısmında ismini geçtik. Bu, nasıl bir filmin yasaklanmasına neden olabilir anlamış değilim.

Yönetmen Aydın Orak

Cannes Film Festivali’nde filmin standda yer almasına kim karar verdi? Bakanlık neden böyle bir açıklama yaptı?

Sonra değişen birşey oldu mu? Bakanlık ve Ankara Sinema Derneği basına o kadar manipüle ve yalan demeçler verdiler ki, resmen yaptıklarını inkâr ettiler. Bu konuda tüm basını ve sinema eleştirmenlerini de kendilerine alet ettiler. O zaman da kataloğu ve
raporları basınla paylaştım. Ama görmezden geldiler. Bakanlık her yıl Cannes Film Festivali gibi büyük festivallerde Türkiye’de o yıl yapılan film, belgesel ve kısa filmleri Türkiye standında sergiler ve bu filmlerin 25 DVD kopyasını 64 diğer ülke festival koordinatörlerine verir. Ve bunları rapor eder. Bakanlığın bu ihalesini de her yıl Ankara Sinema Derneği alır. Ankara Sinema Derneği, filmin 25 kopyasını kimlere verdiğini belirten listeyi ve Cannes için bastıkları İngilizce kataloğu bize gönderdi. Katalogda “Bêrîvan” filmimiz ilk sayfada yer alıyor. Bu katalog ve raporu basınla paylaştık. Ankara Sinema Derneği biz kataloğu paylaştıktan sonra iddiasından vazgeçip durumu kabul etmek zorunda kaldı. Fakat bu sefer Bakanlıkla bir olup “Bêrîvan”ın Türkiye’yi temsil etmesinin söz konusu olmadığını belirttiler. Defalarca açıklama yaptılar. Ama bir gerçek var ki, film hem Türkiye standında hem de stand kataloğunda yer aldı. Bunun üstünü örtmeye başladılar. Bazı gazeteler yanlış haber yaptı. Filmin Cannes’da gösterildiği gibi haberler çıktı. Bu doğru değildi. Film Cannes’da gösterilmedi. Cannes’ın Türkiye standı ve kataloğunda yer aldı. Bakanlık da bundan yola çıkarak filmin Türkiye’yi temsil etmesinin söz konusu olamayacağı gibi bir yazılı açıklama yaptı. Zaten biz hiçbir zaman filmin Cannes Film Festivali’nin gösterim programında olduğunu söylemedik. Bakanlık ve Ankara Sinema Derneği manipülasyonlarını bu yanlış haber üzerine kurdular. Ve buradan bize saldırdılar.

Buradan bir kez daha soralım: Filmin Türkiye standında ve bu standı, yani Türkiye’yi temsilen basılan katalogda yer alması ne anlama geliyor?

Film, Türkiye’de yasak. Ama dışarıda temsiliyet değil de, nedir? Bana göre iki tür temsiliyet var: Biri festivalin gösterim programındaki filmler. Bir de filmlerin Türkiye stand ve kataloğunda sergilenmesi. Tüm bu yasaklamaların resmî belgeleri ve katalog elimizde, isteyen kişi veya kurumlara gösterebiliriz. İşin ilginç tarafı tüm bu yasaklamalara rağmen, hiç kimse kılını kıpırdatmadı. Sinema eleştirmenleri, sinema dernekleri, kurumlar… Herkes susmayı tercih etti. Bundan dolayı bir gelişme sağlayamadık. Anlayacağınız bu yasak konusunda yalnız kaldık. Sadece Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi, öğrenci, öğretim görevlisi ve dekanıyla bir olup filmi sahiplenmeye karar vermişler. Üniversitede kalabalık bir kitleye filmi gösterdiler ve gösterimin ardından çok iyi bir söyleşi gerçekleştirdik. Bu gösterimi yasağa karşı, inadına üniversitenin içinde gerçekleştirdiler.

Filmin gösterimi ile ilgili sorun yaşıyor musunuz? Batman’daki gösterim iptal olduktan sonra herhangi başka bir vaka oldu mu?

Filmi 30. Uluslararası İstanbul Film Festivali dışında ne ulusal ne yerel, ne demokrat, ne devrimci hiçbir festival programa alma cesaretini gösteremedi. Film ilk Bursa Emniyet Müdürlüğü, sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ardından da Batman Valiliği tarafından yasaklandı. Fakat devletin olmadığı her gösterim çok iyi geçti ve geçiyor. Özel gösterimlerde bir sorun çıkmadı. Filmin ilk galasını olayın yaşandığı Şırnak’ın Cizre ilçesinde yaptık. Büyük bir heyecan yaşandı. Geniş bir çadırda gösterim oldu ve yüzlerce insan izledi. Türkiye’de genellikle özel gösterimler yaptık. Avrupa’nın 10’dan fazla ülkesinde gösterimler yaptık.

Yönetmen Aydın Orak

Filmi yasaklayan kurulda kimlerin olduğunu biliyor musunuz?

Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Sinema Müdürü Hakan Taşçı bir gazeteciye, komisyonda 9 kişinin bulunduğunu söylemiş: “Bakanlık temsilcisi olarak bir kişi var. İçişleri, Milli Eğitim bakanlıklarından birer, sinemayla ilgili meslek kuruluşlarından üç, konusunda doktora derecesi olan sosyolog, psikolog ve çocuk psikoloğu da komisyonda yer alıyor.” Bu durumdan şunu anlıyoruz. Tüm komisyon hükümetin kendi adamlarından oluşuyor. İstediği gibi at koşturuyorlar.

Bu karara itiraz ettiniz mi?

Karara itiraz etmedik. O süreçlere giremedik. Fakat bu yasağı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşımak istedik. Ama yoğunluktan o sürece de giremedik. Hukuki bir süreç izlemeyi düşündünüz mü? Düşündük. Fakat bir türlü bu süreci izlemeye ne takatimiz kaldı ne de zamanımız elverdi. Ama daha iş işten geçmiş değil. Bu süreci tekrar başlatabiliriz.

Bu yasaklama aynı zamanda yurtdışı için geçerli mi? Yurtdışındaki festivallerde gösteriliyor mu?

Filmin yurtdışı yasağı yok. Çıkan karar filmin Türkiye dağıtımını engellemek içindi. Film Türkiye’de yasaklanınca yurtdışı festivallerine de gönderemiyorsunuz. Çünkü yurtdışı festivallerinin çoğu Kültür ve Turizm Bakanlığı’na danışıyor. Böyle bir durumda bakanlığın yasakladığı filmimizi bu festivallere önermesi söz konusu olamazdı. Fakat film Avrupa’daki çeşitli alternatif ve muhalif film festivallerinde gösterildi. Ve hâlâ gösteriliyor.

Filmin kitlelere ulaşması için neler yapıyorsunuz?

Film yasak. Yani resmî olarak film yasaklandı. Bu yasağı delip filmin DVD’sini basacak bir yayıncıyla karşılaşmadık daha. Fakat filmin Türkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca, İtalyanca, Arapça gibi dillerde altyazısı olduğu için yurtdışında DVD’sini basmak gibi bir düşüncemiz var. Filmin internet sitesini yaptık. Oraya yükledik. Fakat devam edemedik. Sonra filmi iPhone’a yükleme girişimleri oldu. O girişimler devam ediyor. Filmi kendimiz DVD yaptık. Birkaç yerde satışı oluyor. Film gösterimlerinde standa koyuyoruz. Bazı yerlerde korsancılara izin verdik.